Podlasie i Kruszyniany czyli tatarska wieś na wschodnim krańcu Polski

Podlasie to w mojej ocenie jeden z najbardziej niedocenianych regionów Polski, ale wierzę, że szybko się to zmieni. Województwo podlaskie oferuje bowiem szereg atrakcji, zetknięcia się z różnorodnością kultur, które żyją na naszym terenie od kilkuset lat. Kruszyniany czyli wieś polskich Tatarów niemal na wschodnim krańcu naszej kraju to kolejne podlaskie odkrycie. Dlaczego warto tu przyjechać i co można zobaczyć?

OPOWIEŚCI O KRUSZYNIANACH

"Jest w tej wsi coś niezwykłego" - głosi napis na bramie turystycznej perły Kruszynian - Tatarskiej Jurcie i po dwugodzinnym spacerze po najważniejszych zabytkach i punktach tej malutkiej wsi przekonacie się, że to naprawdę niezwykłe miejsce. Po pierwsze, Kruszyniany (założone prawdopodobnie w XVII wieku) to wieś wielu wyznań i wielu kultur. Przez wieki bowiem obok siebie mieszkali tutaj zarówno Polacy, Białorusini i Żydzi. Wyznawcy aż czterech różnych wyznań: islamu, prawosławia, judaizmu i katolicyzmu. Nie tylko byli sąsiadami, ale też wspólnie pracowali czy nawet świętowali. Brzmi niewiarygodnie biorąc pod uwagę obecne nastroje polityczne co?

Kruszyniany niegdyś tętniły towarzyskim życiem, były lokalnym centrum dla wielu okolicznych wsi. Znajdowały się tutaj takie atrakcje i dobra kulturalne jak: bar "Złota Orda", kółko rolnicze, kawiarnia "Klub Rolnika", strażnica, ośrodek zdrowia, leśniczówka, poczta, biblioteka, szkoła, sklep, kiosk Ruchu, a także ważne ośrodki religijne jak meczet i mizar czyli muzułmański cmentarz czy cerkiew z cmentarzem prawosławnym.

TATARZE, SKĄD PRZYBYWASZ?

Skąd znaleźli się w Kruszynianach Tatarzy? Są z nami od czasów Rzeczpospolitej Obojga Narodów. To Jan III Sobieski nadał im prawa do wsi w tej części naszego kraju, m.in. dlatego, że pomogli oni Polakom w wojnie z Turkami ("za wierną służbę"), walczyli na froncie za nasz kraj. Około 45 rodzin osiadło więc tu wówczas na stałe. Po wybuchu I Wojny Światowej część z nich musiała jednak ewakuować się w głąb Rosji, gdzie przebywała na wygnaniu. Dopiero po zakończeniu część ludów tatarskich (polskich Tatarów bo tak o sobie mówią) zaczęły powracać do polskich wsi. Udało im się zachować odrębność wyznaniową, tradycję pochodzenia i swoje obyczaje.

drewniany meczet polskich Tatarów w Kruszynianach

Szczególnie polecam Wam odwiedzić najstarszy do dziś zachowany drewniany meczet polskich Tatarów w Kruszynianach, którego budowę szacuje się na koniec XVIII, początek XIX wieku. Na ścianach znajdziecie zapisy cytatów z Koranu, podłogi, które trochę skrzypią, okalają klimatyczne dywany. Jeśli nie mieliście okazji nigdy zwiedzić meczetu, to ten z pewnością zrobi na Was ogromne wrażenie.

Zróbcie wszystko, aby wejść do środka, kupić symboliczny bilet (koszt biletu to 5 złotych) na jego wejściu i poczekać na wspaniałą prelekcję, mini wykład (około 30-minutowy) polskiego Tatara właśnie, który opowie Wam krótko o historii Tatarów, o wierze muzułmańskiej i związanych z nimi obrzędach (np. pogrzeby, wesela), o tym, jak w dzisiejszych nowoczesnych czasach udaje im się nadal kultywować swoją tradycję pochodzenia. Dowiecie się m.in. o tym, jak wygląda współczesny związek polskiego Tatara (muzułmanina) i polskiej kobiety (katoliczki albo prawosławnej), ba, dowiecie się, jak umawiają się wspólnie na kompromisy związane z wiarą swoich dzieci, ale także nieco się rozbawicie historiami dotyczącymi, np. picia alkoholu przez Tatarów (muzułmanie deklarują zgodnie z nauką Koranu o powstrzymywanie się od używek) w naszym pięknym kraju, w którym co jak co ale za kołnierz się nie wylewa :-)

ZABYTKOWY MIZAR CZYLI CMENTARZ MUZUŁMAŃSKI

Nieopodal drewnianego meczetu znajdziecie też otoczony kamiennym murem mizar czyli zabytkowy cmentarz muzułmański Tatarów. W klimatycznym lesie będziecie mogli udać się na spacer i popodziwiać nagrobki z arabskimi inskrypcjami (często dwujęzycznymi) i charakterystycznym dla tej religii półksiężycem. Najstarszy nagrobek pochodzi podobno z 1699 roku, ale niestety nie udało mi się go odnaleźć. Historia polskich Tatarów jak sami więc widzicie to dobre kilkaset lat. Choć czują się Tatarami, to nigdy nie przestali czuć się także Polakami. To jest ich miejsce i dom wielu przodków. Wyczuwa się tu jakiś magiczny klimat w powietrzu, który podpowiadał mi na ucho, że może jest jeszcze w naszym kraju nadzieja na to, że my wszyscy ludzie, choć różni od siebie, różnych wyznań, różnych orientacji - jeszcze kiedyś będziemy mogli żyć obok, razem.

Ps. W 2014 roku meczet oraz cmentarz muzułmański (mizar) w Kruszynianach został zdewastowany przez wandali. WięceJ o tym skrajnym nienawistnym akcie możecie przeczytać tutaj: klik

TATARSKA JURTA TYLKO Z PUSTYM ŻOŁĄDKIEM

Tatarska wieś na krańcu naszej wschodniej granicy to nie tylko miejsce skłaniające nas do refleksji, ale też wioska, w której karmią jak szaleni. Podczas pobytu w Kruszynianach koniecznie zajrzyjcie do restauracji Tatarska Jurta i skosztujcie ich lokalnych specjałów. Więcej o tym, co zjeść w Kruszynianach i Tatarskiej Jurcie przeczytacie tutaj: Kuchnia tatarska w Kruszynianach na Podlasiu - co zjeść?

***

Czytaj więcej:

• Podlasie i Kraina Otwartych Okiennic czyli miłość do folkloru od pierwszego wejrzenia
• Kuchnia tatarska w Kruszynianach na Podlasiu - co zjeść?
• Weekend w Polsce: Białowieża i Puszcza Białowieska
• Mapa odwiedzonych i wymarzonych miejsc czyli 3 podróżnicze aplikacje, które musisz mieć!